Voor de onvolprezen culturele stichting in Groningen, Onder de vulkaan, trad ik op zondag 25 april anderhalf uur lang op over mijn biografie over Jef Last, samen met de intrigerende beeldend kunstenaar Zoro Fiegl, en met de jonge Helena Hoogenkamp, schrijfster van de mooie roman Het aanbidden van Louis Claus.
Ons Amsterdam
In het mei-nummer van Ons Amsterdam schrijft Janna Toepoel: “De avonturier, revolutionair, journalist, ruziemaker, schrijver, wereldburger en Amsterdammer Jef Last heeft een eminente biograaf gevonden.”
Literair Afhaalloket
Bijgaande video over mijn biografie van Jef Last en over mij is gemaakt door Steven de Winter voor het Literair Afhaal Loket, een initiatief van boekwinkel Godert Walter in Groningen. Beeld en geluid zijn niet van topkwaliteit, maar Poes Pico als Wethouder Hekking is werkelijk voortreffelijk!
Iberisch eethuis
Marius van Melle en Maarten Hell schreven in Ons Amsterdam een interessant artikel over het Spaanse eethuis dat Jef Last tijdens de oorlog met zijn vriend Freek Mulders in Amsterdam had.
Links richten
Frank Keizer en Gijsbert Pols, twee jonge neerlandici, schreven een geheel nieuwe recensie op de roman Zuiderzee (1934) van Jef Last. Ook zijn zij de literaire podcast Links Richten begonnen. Met deze naam verwijzen ze naar het historisch schrijverscollectief uit de jaren dertig van Freek van Leeuwen, Jac. Van Hattum, Klaas Smelik en Jef Last, dat literatuur als onderdeel van een maatschappelijke en politieke strijd begreep.
Patrick Bassant
Lees hier de recensie van mijn biografie van Jef Last van Patrick Bassant, schrijver van de levendige roman De vlinder in de inktpot (2020) over de Spaanse Burgeroorlog, waarin Jef Last ook nog een rol speelt. Een hartelijke mailwisseling tussen ons volgde.
Twee interviews
Yvonne Scholten schreef voor de Stichting Spanje 1936-1939 een prachtige stuk: ‘Rudi Wester sleept je op boeiende wijze mee in het leven van Last – en daarmee ook in driekwart eeuw Nederlandse en internationale geschiedenis.’
Paul Hofman interviewde me voor de Gaykrant.
Egbert Hartman
Vertaler, Ruslandkenner en fotograaf Egbert Hartman schreef een mooi stuk over de biografie waarin hij zijn moeder, die een school- en studievriendin was Jefs dochter Femke, herinnert.
Jan de Boer
Jan de Boer, een Nederlands dichter die in Zuid-Frankrijk woont en getrouwd is met een Française van Spaanse afkomst, schreef een enthousiaste recensie, verweven met zijn eigen ervaringen. De recensie zal worden geplaatst in Civis Mundi, een tijdschrift voor intellectuele discussies over maatschappelijke vraagstukken.
Anton de Kom
Ingezonden brief in Het Parool van 3 maart:
Dat was een mooie recensie van Hans Renders over mijn biografie van Jef Last, Bestaat er een raarder leven dan het mijne? (Het Parool, 27 februari). Alleen wil ik één ding graag rechtzetten wat betreft de kwestie Anton de Kom en Jef Last.
Renders schrijft dat ik mijn vingers ‘kennelijk niet heb willen branden aan het verhaal dat Jef Last flink heeft meegeschreven aan Wij slaven van Suriname van Anton de Kom.’
Dat is niet juist. Ik maak heel duidelijk dat Last en De Kom als vrienden samen werkten aan de eerste versie van Wij slaven in 1931. Vervolgens heeft De Kom geheel alleen de tweede, en definitieve, versie geschreven, uitgegeven in 1934. Last heeft deze versie nooit gezien (alweer druk met andere zaken), vandaar dat hij dacht dat hij samen met De Kom de definitieve uitgave had geschreven.
Dat was een – zeer slordig – misverstand van de kant van Last. Hetzelfde concluderen ook de biografen van Anton de Kom.
Last en De Kom zijn vrienden gebleven. De Kom was medewerker van het illegale De Vonk, waarvan Last redacteur was, tot hij in 1944 in concentratiekampen belandde. Hij heeft het succes van zijn indrukwekkende Wij slaven van Suriname dus niet mee mogen maken.